کد مطلب:1639 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:279
احکام وصیت
2703- وصیت آن است كه انسان سفارش كند بعد از مرگش برای او كارهایی انجام دهند , یا بگوید بعد از مرگش چیزی از مال او ملك كسی باشد , یا این كه چیزی از مال او را به كسی تملیك یا صرف در خیرات و مبرات كنند , یا برای اولاد خود و كسانی كه اختیار آنان با او است , قیم و سرپرست معین كند , و كسی را كه به او وصیت می كنند وصی می گویند.
2704- كـسـی كـه نـمـی تواند حرف بزند , اگر با اشاره مقصود خود را بفهماند , برای هر كاری می تواند وصـیـت كند بلكه كسی هم كه می تواند حرف بزند , اگر با اشاره ای كه مقصودش را بفهماند وصیت كند صحیح است .
2705- اگـر نـوشـته ای به امضاء یا مهر میت ببینند , چنانچه مقصود او را بفهماند و معلوم باشد كه برای وصـیـت كـردن نـوشـته , باید مطابق آن عمل كنند ولی اگر بدانند كه مقصودش وصیت كردن نبوده و چیزهایی را نوشته است كه بعدا مطابق آن وصیت كند برای وصیت كافی نمی باشد.
2706- كسی كه وصیت می كند , باید بالغ و عاقل باشد , و سفیه نباشد , و از روی اختیار وصیت كند , پس وصیت بچه نابالغ صحیح نیست مگر آن كه ده سال داشته باشد و وصیت برای ارحامش یا صرف در خیرات عامه نموده باشد كه وصیت او در این دو صورت صحیح است و اما اگر برای غیر ارحامش وصیت كند یا آن كه بچه هفت ساله وصیت كند كه چیز مختصری از اموالش برای شخصی باشد یا به شخصی داده شود نفوذ وصیت محل اشكال است و مراعات احتیاط در هر دو صورت ترك نشود , و اگر شخصی سفیه باشد وصیت او در امـوالـش نافذ نیست ولی در غیر آن مثل وصیتش راجع به خصوصیات كارهایی كه پس از مرگ برای میت انجام می گردد نافذ است .
2707- كـسـی كـه از روی عـمـد مثلا زخمی به خود زده یا سمی خورده است كه به واسطه آن , یقین یا گـمـان بـه مـردن آن پیدا می شود , اگر وصیت كند كه مقداری از مال او را به مصرفی برسانند و سپس بمیرد وصیت او صحیح نیست .
2708- اگـر انسان وصیت كند كه چیزی از اموالش مال كسی باشد در صورتی كه او وصیت را قبول كند اگر چه قبولش در زمان زنده بودن موصی باشد آن چیز را بعد از مردن موصی مالك می شود.
2709- وقـتی انسان نشانه های مرگ را در خود دید , باید فورا امانتهای مردم را به صاحبانش برگرداند یا آن كه به آنها اطلاع دهد , به تفصیلی كه در مساله ( 2351 ) گذشت , و اگر به مردم بدهكار است و موقع دادن آن بدهی رسیده , و طلبكار هم مطالبه طلب خود را دارد , باید بدهد , و اگر خودش نمی تواند بدهد , یـا موقع دادن بدهی او نرسیده , یا طلبكار هنوز مطالبه نكرده باید كاری كند كه اطمینان نماید بدهی او به طلبكار پس از مرگش داده می شود مثلا در موردی كه بدهی او برای دیگران معلوم نیست وصیت كند و بر وصیت شاهد بگیرد.
2710- كـسـی كـه نـشـانه های مرگ را در خود می بیند , اگر خمس و زكاة و مظالم بدهكار است و فعلا نـمی تواند بدهد , چنانچه از خودش مال دارد , یا احتمال می دهد كسی آنها را ادا نماید , باید وصیت كند و هـم چـنین است اگر حج بر او واجب باشد , و اما اگر بتواند بدهی خود از وجوه شرعیه را فعلا بدهد , باید فورا بدهد , هر چند نشانه های مرگ را در خود نبیند.
2711- كـسـی كـه نشانه های مرگ را در خود می بیند , اگر نماز و روزه قضا دارد , باید وصیت كند كه از مال خودش برای آنها اجیر بگیرند , بلكه اگر مال نداشته باشد ولی احتمال بدهد كسی بدون آن كه چیزی بـگـیـرد آنـهـا را انجام می دهد , باز هم واجب است وصیت نماید , ولی اگر كسی داشته باشد - مانند پسر بـزرگتر - كه بداند چنانچه به او اطلاع دهد قضای نماز و روزه او را انجام می دهد , همین قدر كافی است كه به او اطلاع دهد و لازم نیست وصیت كند.
2712- كـسـی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند , اگر مالی پیش كسی دارد یا در جایی پنهان كرده اسـت كه ورثه نمی دانند , چنانچه به واسطه ندانستن , حقشان از بین برود , باید به آنان اطلاع دهد و لازم نـیـست برای بچه های صغیر خود قیم و سرپرست معین كند , ولی در صورتی كه بدون قیم مالشان از بین می رود , یا خودشان ضایع می شوند , برای آنان باید قیم امینی معین نماید.
2713- وصی باید عاقل باشد , و در اموری كه راجع به شخص موصی است و هم چنین - بنابر احتیاط - در امـوری كـه راجع به دیگران است باید مورد اطمینان باشد , و وصی مسلمان باید - بنابر احتیاط - مسلمان بـاشـد و وصـیت به بچه نابالغ به تنهایی - بنابر احتیاط - صحیح نیست اگر مقصود موصی آن باشد كه در حـال بچگی بدون اجازه ولی تصرف نماید ولی اگر مقصود او این باشد كه بعد از بلوغ یا با اذن ولی تصرف نماید اشكال ندارد.
2714- اگـر كـسـی چـند وصی برای خود معین كند , چنانچه اجازه داده باشد كه هر كدام به تنهایی به وصیت عمل كنند , لازم نیست در انجام وصیت از یكدیگر اجازه بگیرند و اگر اجازه نداده باشد , چه گفته باشد كه هر دو با هم به وصیت عمل كنند , یا نگفته باشد , باید با نظر یكدیگر به وصیت عمل نمایند , و اگر حـاضـر نـشـونـد كـه با یكدیگر به وصیت عمل كنند , چنانچه منشا آن وجود مانع شرعی برای هر كدام از مـوافـقـت با دیگری نباشد , حاكم شرع آنها را مجبور می كند و اگر اطاعت نكنند , یا منشا اختلاف وجود مانع شرعی برای هر كدام باشد , به جای یكی از آنان شخص دیگری را معین می نمایند.
2715- اگر انسان از وصیت خود برگردد مثلا بگوید ثلث مالش را به كسی بدهند , بعد بگوید به او ندهند وصـیت باطل می شود , و اگر وصیت خود را تغییر دهد , مثل آن كه قیمی برای بچه های خود معین كند , بعد دیگری را به جای او قیم نماید , وصیت اولش باطل می شود و باید به وصیت دوم او عمل نمایند.
2716- اگـر كـاری كـند كه معلوم شود از وصیت خود برگشته مثلا خانه ای را كه وصیت كرده به كسی بـدهـنـد , بـفـروشد , یا دیگری را - با التفات به وصیت سابق - برای فروش آن وكیل نماید , وصیت باطل می شود.
2717- اگر وصیت كند چیز معینی را به كسی بدهند بعد وصیت كند كه نصف همان را به دیگری بدهند , باید آن چیز را دو قسمت كنند و بهر كدام از آن دو نفر یك قسمت آن را بدهند.
2718- اگـر كسی در مرضی كه به آن مرض می میرد , مقداری از مالش را به كسی ببخشد و وصیت كند كه بعد از مردن او هم مقداری به كس دیگر بدهند , چنانچه ثلث او برای هر دو مال كافی نباشد و ورثه هم حـاضـر بـه اجـازه دادن مـقـدار زیـادی نـباشند باید ابتدا مالی را كه بخشیده از ثلث خارج كنند و سپس باقیمانده آن را در مورد وصیت صرف نمایند.
2719- اگر وصیت كند كه ثلث مال او را نفروشند و عایدی آن را به مصرفی برسانند , باید مطابق گفته او عمل نمایند.
2720- اگر در مرضی كه به آن مرض می میرد , بگوید مقداری به كسی بدهكار است , چنانچه متهم باشد كه برای ضرر زدن به ورثه گفته است , باید مقداری را كه معین كرده از ثلث او بدهند , و اگر متهم نباشد اقرار او نافذ است و باید از اصل مالش بدهند.
2721- كسی كه انسان وصیت می كند كه چیزی به او بدهند لازم نیست در حال وصیت وجود داشته باشد , پـس اگـر وصـیـت كند به بچه ای كه ممكن است فلان زن حامله شود چیزی بدهند اگر آن بچه پس از مـرگ مـوصـی موجود باشد لازم است آن چیز را به او بدهند و اگر موجود نباشد , چنانچه از وصیت تعدد مـطلوب استفاده شود باید در مصرف دیگری كه به نظر موصی نزدیكتر به مورد وصیت باشد صرف شود و گـرنـه ورثـه مـی تـوانـنـد آن را میان خود قسمت كنند , ولی اگر وصیت كند كه چیزی از مال او بعد از مرگش مال كسی باشد پس اگر آن شخص وقت مرگ موصی موجود باشد وصیت صحیح والا باطل است , و آنچه را كه برای او وصیت كرده , ورثه میان خودشان قسمت می كنند.
2722- اگـر انـسان بفهمد كسی او را وصی كرده , چنانچه به اطلاع وصیت كننده برساند كه برای انجام وصـیت او حاضر نیست , لازم نیست بعد از مردن او به وصیت عمل كند , ولی اگر پیش از مردن او نفهمد كـه او را وصـی كرده یا بفهمد و به او اطلاع ندهد كه برای عمل كردن به وصیت حاضر نیست , در صورتی كـه مـشقت نداشته باشد , باید وصیت او را انجام دهد و نیز اگر وصی پیش از مرگ موصی موقعی ملتفت شود كه موصی به واسطه شدت مرض یا مانع دیگر نتواند به دیگری وصیت كند بنابر احتیاط باید وصیت را قبول نماید.
2723- اگـر كـسی كه وصیت كرده بمیرد , وصی نمی تواند دیگری را وصی آن میت معین كند و خود از كار كناره نماید , ولی اگر بداند مقصود میت این نبوده كه خود وصی مباشرت در انجام آن كار نماید , بلكه مقصودش فقط انجام كار بوده , می تواند دیگری را از طرف خود وكیل نماید.
2724- اگـر كـسی دو نفر را با هم وصی كند , چنانچه یكی از آن دو بمیرد , یا دیوانه , یا كافر شود , حاكم شـرع یك نفر دیگر را به جای او معین می كند , و اگر هر دو بمیرند , یا دیوانه یا كافر شوند , حاكم شرع دو نفر دیگر را معین می كند ولی اگر یك نفر بتواند وصیت را عملی كند , معین كردن دو نفر لازم نیست .
2725- اگـر وصـی نـتـواند به تنهایی كارهای میت را انجام دهد هر چند با وكیل گرفتن یا اجاره كردن دیگری حاكم شرع برای كمك او یك نفر دیگر را معین می كند.
2726- اگـر مـقـداری از مـال میت در دست وصی تلف شود , چنانچه در نگهداری آن كوتاهی كرده و یا تعدی نموده , مثلا میت وصیت كرده است كه فلان مقدار به فقرای فلان شهر بده و او مال را به شهر دیگر برده و در راه از بین رفته ضامن است و اگر كوتاهی نكرده و تعدی هم ننموده ضامن نیست .
2727- هـر گاه انسان كسی را وصی كند و بگوید كه اگر آن كس بمیرد فلانی وصی باشد , بعد از آن كه وصی اول مرد , وصی دوم باید كارهای میت را انجام دهد.
2728- حجی كه بر میت واجب است و بدهكاری و حقوقی را كه مثل خمس و زكاة و مظالم ادا كردن آنها واجب می باشد , باید از اصل مال میت بدهند اگر چه میت برای آنها وصیت نكرده باشد.
2729- اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی كه مثل خمس و زكاة و مظالم بر او واجب است زیاد بـیـاید , چنانچه وصیت كرده باشد كه ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند , باید به وصیت او عمل كنند و اگر وصیت نكرده باشد , آنچه میماند مال ورثه است .
2730- اگـر مـصـرفـی را كه میت معین كرده , از ثلث مال او بیشتر باشد , وصیت او در بیشتر از ثلث در صـورتـی صـحـیح است كه ورثه حرفی بزنند یا كاری كنند كه معلوم شود وصیت را اجازه نموده اند و تنها راضی بودن آنان كافی نیست .
و اگـر مـدتـی بـعـد از مردن او هم اجازه نمایند صحیح است , و چنانچه بعضی از ورثه اجازه و بعضی رد نمایند وصیت فقط در حصه آنهایی كه اجازه نموده اند صحیح و نافذ است .
2731- اگـر مـصـرفـی را كه میت معین كرده , از ثلث مال او بیشتر باشد , و پیش از مردن او ورثه اجازه نمایند , بعد از مردن او نمی توانند از اجازه خود برگردند.
2732- اگـر وصیت كند كه از ثلث او خمس و زكاة یا بدهی دیگر او را بدهند , و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند , و كار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند , باید اول بدهی او را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیـاد آمد برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف كار مستحبی كه معین كرده بـرسانند و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهی او باشد , و ورثه هم اجازه ندهند , كه بیشتر از ثلث مال مصرف شود , وصیت برای نماز و روزه و كارهای مستحبی باطل است .
2733- اگر وصیت كند كه بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و كار مستبحی هم انجام دهـنـد , چـنـانـچه وصیت نكرده باشد كه اینها را از ثلث بدهند , باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد , ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و كارهای مستحبی كه معین كرده برسانند و در صورتی كـه ثلث كافی نباشد پس اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند , باید نماز و روزه را از ثلث بدهند , و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف كار مستحبی كه معین كرده برسانند.
2734- اگـر كسی بگوید كه میت وصیت كرده فلان مبلغ به من بدهند چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصدیق كنند , یا قسم بخورد و یك مرد عادل هم گفته او را تصدیق نماید , یا یك مرد عادل و دو زن عادله , یـا چـهـار زن عـادلـه به گفته او شهادت دهند , باید مقداری را كه می گوید به او بدهند و اگر یك زن عـادلـه شهادت دهد , باید یك چهارم چیزی را كه مطالبه می كند به او بدهند و اگر دو زن عادله شهادت دهند , نصف آن را و اگر سه زن عادله شهادت دهند , سه چهارم آن را به او بدهند , و نیز اگر دو مرد كافر كـتـابـی كـه در دیـن خود عادل باشند گفته او را تصدیق كنند , در صورتی كه میت ناچار بوده است كه وصیت كند و مرد و زن عادلی هم در موقع وصیت نبوده , باید چیزی را كه مطالبه می كند به او بدهند.
2735- اگر كسی بگوید من وصی میتم كه مال او را به مصرفی برسانم یا میت مرا قیم بچه های خود قرار داده , در صورتی باید حرف او را قبول كرد كه دو مرد عال گفته او را تصدیق نمایند.
2736- اگـر وصیت كند چیزی از مال او برای كسی باشد , و آن كس پیش از آن كه قبول كند یا رد نماید بـمـیـرد , تا وقتی ورثه او وصیت را رد نكرده اند می توانند آن چیز را قبول نمایند ولی این حكم در صورتی است كه وصیت كننده از وصیت خود برنگردد و گرنه حقی به آن چیز ندارد.